Depresja: przyczyny, objawy, diagnoza, leczenie

Depresja, znana również jako zaburzenie depresyjne, to stan charakteryzujący się długotrwałym uczuciem smutku, pustki, utraty zainteresowania aktywnościami, które wcześniej sprawiały przyjemność, a także obniżoną energią.

Jest to choroba, która może wpływać na różne aspekty życia, od relacji międzyludzkich, poprzez funkcjonowanie w pracy lub szkole, aż po zdolność do codziennego funkcjonowania. Depresja nie jest jednorodna – istnieje wiele jej form, takich jak: 

•  depresja jednobiegunowa (major depressive disorder),  
• dystymia (przewlekła depresja),  
• depresja poporodowa,  
• sezonowe zaburzenie afektywne, 
• a także ​​depresja lekooporna, która nie reaguje na standardowe metody leczenia. 

Objawy depresji

Depresja manifestuje się w różnorodny sposób, a objawy mogą się różnić w zależności od osoby. Jednak niektóre z najbardziej powszechnych objawów depresji to: 

1. Nieuzasadnione pobudzenie lub spowolnienie.  
2. Większe niż zazwyczaj trudności w myśleniu i koncentracji, znaczne wahanie przed podjęciem decyzji. 
3. Robienie sobie bezpodstawnych wyrzutów, nieuzasadnione poczucie winy.  
4. Obniżony nastrój utrzymujący się przez większą część dnia, nie pozwalający na realizację zaplanowanych czynności (w pracy, szkole, uczelni, domu…). 
5. Utrata wiary w siebie i/lub negatywna samoocena.  
6. Brak zdolności odczuwania głębszych emocji, takich jak smutek czy radość (anhedonia) oraz utrata zainteresowania czynnościami, które do tej pory sprawiały nam przyjemność, brak odczuwania przyjemności z ich wykonywania – tak zwany stan „zamrożenia”, nie odczuwania niczego.  
7. Zaburzenia apetytu – nieuzasadniony spadek/zanik apetytu (i obniżenie masy ciała) lub nieuzasadniony wzrost apetytu (i analogiczny wzrost masy ciała). 
8. Szybsze męczenie się i mniejsze zasoby energetyczne i psychoenergetyczne.  
9. Zaburzenia snu – problemy z zasypianiem, wybudzanie się w nocy, niski komfort snu.  
10. Myśli samobójcze – ciężkich przypadkach depresji mogą pojawić się myśli o śmierci lub samobójstwie. Jest to jeden z najpoważniejszych objawów depresji, wymagający natychmiastowej interwencji. 

Ryzyko zachorowania na depresję dotyczy coraz większej liczby osób na całym świecie. Jeżeli zauważymy u siebie lub bliskiego minimum 6 z powyższych objawów, utrzymujących się niemal codziennie przez okres minimum 2 tygodni – nie zwlekajmy i niezwłocznie udajmy się do po specjalistyczną pomoc. Możemy zapisać się na wizytę do lekarza pierwszego kontaktu (lekarza rodzinnego), psychologa, psychoterapeuty czy lekarza psychiatry.  

Przyczyny depresji 

Depresja nie ma jednej przyczyny – jest to skomplikowane zaburzenie, które może wynikać z interakcji wielu czynników biologicznych, psychologicznych i społecznych. 

1. Czynniki biologiczne: Depresja często wiąże się z zaburzeniami w funkcjonowaniu neuroprzekaźników w mózgu, takich jak serotonina, noradrenalina i dopamina, które odgrywają kluczową rolę w regulacji nastroju. Również genetyka może odgrywać rolę, ponieważ osoby, które mają w rodzinie przypadki depresji, są bardziej narażone na rozwój tego zaburzenia. 

2. Czynniki psychologiczne: Traumatyczne doświadczenia z przeszłości, takie jak przemoc, zaniedbanie czy utrata bliskiej osoby, mogą zwiększać ryzyko rozwoju depresji. Niskie poczucie własnej wartości, pesymistyczne myślenie oraz skłonność do nadmiernego rozmyślania o negatywnych aspektach życia również mogą przyczyniać się do rozwoju tego zaburzenia. 

3. Czynniki społeczne: Stresujące wydarzenia życiowe, takie jak utrata pracy, rozwód, problemy finansowe lub brak wsparcia społecznego, mogą być istotnymi wyzwalaczami depresji. Współczesne tempo życia i presja związana z osiągnięciami również mogą odgrywać rolę w powstawaniu depresji. 

Diagnoza depresji

Diagnoza depresji opiera się na wywiadzie klinicznym i ocenie objawów pacjenta przez specjalistę. Istotne jest, aby proces diagnostyczny był dokładny, ponieważ depresja może manifestować się w różny sposób u różnych osób. Specjaliści zazwyczaj stosują różne narzędzia diagnostyczne, takie jak kwestionariusze lub skale oceny, aby lepiej zrozumieć nasilenie i rodzaj depresji. Ważne jest również wykluczenie innych zaburzeń psychicznych lub fizycznych, które mogą dawać podobne objawy. 

Leczenie depresji 

Leczenie depresji zazwyczaj obejmuje kombinację terapii psychologicznej i farmakoterapii, choć podejście to może się różnić w zależności od nasilenia i rodzaju depresji. 

1. Psychoterapia: Terapia poznawczo-behawioralna (CBT) jest jedną z najczęściej stosowanych metod leczenia depresji. CBT pomaga pacjentom zidentyfikować i zmienić negatywne wzorce myślowe oraz zachowania, które mogą przyczyniać się do depresji. Inne formy terapii, takie jak terapia interpersonalna (IPT) czy psychoterapia psychodynamiczna, mogą również okazać się skuteczne. 

2. Farmakoterapia: Leki przeciwdepresyjne, takie jak selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny (SSRI) czy inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny i noradrenaliny (SNRI), są często przepisywane w leczeniu depresji. Leki te pomagają przywrócić równowagę neuroprzekaźników w mózgu, co może złagodzić objawy depresji. Ważne jest jednak, aby leczenie farmakologiczne było monitorowane przez lekarza, aby dostosować dawkę i rodzaj leku do indywidualnych potrzeb pacjenta. 

3. Wsparcie społeczne: Silne wsparcie ze strony rodziny i przyjaciół może odgrywać kluczową rolę w procesie zdrowienia. Osoby z depresją często czują się osamotnione, dlatego obecność i zrozumienie ze strony bliskich mogą być nieocenione. 

4. Terapia elektrowstrząsowa (ECT): W przypadkach ciężkiej depresji, która nie reaguje na inne formy leczenia, terapia elektrowstrząsowa może być skutecznym rozwiązaniem. ECT polega na zastosowaniu krótkich impulsów elektrycznych do mózgu, co wywołuje krótkotrwałe napady, mające na celu złagodzenie objawów depresji. 

5. Styl życia i zmiany behawioralne: Regularna aktywność fizyczna, zdrowa dieta, unikanie alkoholu i narkotyków oraz dbanie o odpowiednią ilość snu mogą również pomóc w zarządzaniu objawami depresji. 

W obliczu tej choroby istnieje wiele rzeczy, których warto unikać, aby nie pogorszyć swojego stanu. Oto lista tego, czego nie należy robić, gdy jesteś w depresji: 

1. Nie izoluj się 
Izolacja od rodziny, przyjaciół i świata zewnętrznego może nasilić objawy depresji. Choć może być trudno utrzymać kontakty społeczne, pozostawanie w kontakcie z bliskimi jest kluczowe. Unikaj odcinania się od innych, nawet jeśli czujesz się przytłoczony. 

2. Nie ignoruj swoich uczuć 
Bagatelizowanie lub tłumienie swoich emocji może prowadzić do pogorszenia stanu psychicznego. Ważne jest, aby uznać, że masz prawo czuć się źle i że depresja to choroba, która wymaga leczenia, a nie stan, który można po prostu „przeczekać”. 

3. Nie rezygnuj z leczenia 
Depresja często wymaga leczenia farmakologicznego i/lub psychoterapii. Ważne jest, aby regularnie brać przepisane leki i uczęszczać na sesje terapeutyczne. Samodzielne odstawianie leków lub rezygnowanie z terapii może prowadzić do nawrotu objawów lub ich nasilenia. 

4. Nie obwiniaj się 
Wielu ludzi z depresją ma tendencję do obwiniania siebie za swoje problemy. Pamiętaj, że depresja to choroba, a nie wynik słabości czy lenistwa. Obwinianie się tylko pogłębia poczucie winy i beznadziejności. 

5. Unikaj alkoholu i narkotyków 
Alkohol i narkotyki mogą tymczasowo złagodzić objawy depresji, ale w dłuższej perspektywie pogarszają stan psychiczny. Mogą również wchodzić w interakcje z lekami antydepresyjnymi, zmniejszając ich skuteczność. 

6. Nie zaniedbuj swojego zdrowia fizycznego 
Depresja często prowadzi do zaniedbania zdrowia fizycznego. Unikaj pomijania posiłków, nadmiernego objadania się, braku aktywności fizycznej czy zaniedbywania higieny osobistej. Twoje ciało i umysł są ze sobą powiązane, a dbanie o zdrowie fizyczne może pomóc złagodzić objawy depresji. 

7. Nie podejmuj ważnych decyzji 
Depresja może zaburzać zdolność do podejmowania racjonalnych decyzji. W miarę możliwości unikaj podejmowania ważnych decyzji dotyczących życia zawodowego, relacji czy finansów, dopóki nie poczujesz się lepiej. 

8. Nie porównuj się do innych 
Każdy przechodzi przez depresję w swój własny sposób. Porównywanie się do innych, którzy „radzą sobie lepiej” lub „szybciej wracają do zdrowia”, może prowadzić do frustracji i poczucia nieadekwatności. 

9. Nie odrzucaj wsparcia 
Jeśli ktoś oferuje pomoc, przyjmij ją. Może to być wsparcie emocjonalne, pomoc w codziennych obowiązkach lub towarzystwo. Odrzucanie wsparcia może pogłębić uczucie osamotnienia i bezradności. 

10. Nie ignoruj myśli samobójczych 
Jeśli masz myśli samobójcze, natychmiast zwróć się o pomoc. Depresja może prowadzić do bardzo niebezpiecznych myśli, które wymagają natychmiastowej interwencji. Skontaktuj się z lekarzem, zadzwoń na telefon zaufania lub poproś o pomoc kogoś bliskiego. 

11. Nie ulegaj presji by „się wziąć w garść” 
Często osoby z depresją słyszą, że powinny „przestać się użalać” i „wziąć się w garść”. Unikaj narzucania sobie takiej presji, ponieważ depresja to choroba, która wymaga czasu i leczenia, a nie siły woli, by ją przezwyciężyć. 

12. Nie zamykaj się w schematach myślowych 
Depresja często prowadzi do negatywnego myślenia. Unikaj pogrążania się w czarnych scenariuszach i negatywnych myślach. Warto pracować z terapeutą nad identyfikacją i zmianą tych schematów myślowych. 

Podsumowanie 

Depresja jest poważnym zaburzeniem, które wymaga zrozumienia, wsparcia i profesjonalnej pomocy. Świadomość objawów, przyczyn i dostępnych metod leczenia może pomóc w szybszym rozpoznaniu i leczeniu tego zaburzenia, co jest kluczowe dla poprawy jakości życia osób dotkniętych depresją. Zrozumienie i wsparcie ze strony bliskich są również nieocenione w procesie zdrowienia. Pamiętajmy, że depresja to choroba, a nie wybór, i wymaga odpowiedniego podejścia oraz opieki.